Wydłużenie odstępu QT może być przyczyną polimorficznego częstoskurczu komorowego zwanego „skrętem końcówek” (TdP lub Torsades de Pointes), który może objawiać się omdleniami, zawrotami głowy lub kołataniem serca. Zwykle ustępuje samoistnie, a w niektórych przypadkach powoduje migotanie komór i może wiązać się z nagłą śmiercią sercową.
To działanie niepożądane, które powoduje, że niektóre leki powodują, że stosunek korzyści do ryzyka może być niekorzystny i należy go uwzględnić zarówno przy przepisywaniu leku, jak i przy dopuszczeniu do obrotu nowego leku.
Mechanizm wydłużania odstępu QT przez niektóre leki wynika zwykle z blokowania kanałów potasowych w sercu.
Częstość występowania TdP wywołanego przez leki nie została ustalona, choć przypuszcza się, że jest bardzo niska.
Jakie leki powodują wydłużenie odstępu QT?
Do najbardziej znanych leków wydłużających odstęp QT należą leki przeciwarytmiczne. Jednakże zaobserwowano, że istnieje więcej leków wywołujących ten efekt uboczny, takich jak między innymi niektóre leki przeciwhistaminowe, antybiotyki, leki przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze, przeciwwymiotne, neuroleptyki, leki przeciwdepresyjne.
Opisano, że przeciwwskazanie do stosowania takich leków jak citalopram, escitalopram, ondansetron i domperydon wynika z ryzyka wystąpienia zależnego od dawki wydłużenia odstępu QT.
Citalopram, escitalopram i ondansetron są przeciwwskazane u pacjentów z wydłużonym odstępem QT w wywiadzie lub wrodzonym długim odcinkiem QT, a także przy jednoczesnym stosowaniu leków wydłużających odstęp QT. Należy zachować ostrożność u pacjentów, u których współistnieją inne czynniki ryzyka rozwoju TdP, np. u pacjentów z zastoinową niewydolnością serca, zawałem mięśnia sercowego, bradyarytmią lub predyspozycją do hipokaliemii lub hipomagnezemii (niski poziom potasu i magnezu) z powodu choroby lub jednoczesnego stosowania leków.
W notatce informacyjnej domperidonu wskazano, że może on wiązać się z niewielkim zwiększeniem ryzyka poważnych komorowych zaburzeń rytmu lub nagłej śmierci sercowej, szczególnie u pacjentów w wieku powyżej 60 lat lub u pacjentów stosujących dawkę dobową większą niż 30 mg.
Zaleca się stosowanie najmniejszej możliwej skutecznej dawki, zarówno u dorosłych, jak i u dzieci. Zaleca się zachowanie ostrożności u pacjentów z wydłużeniem odstępu QT w wywiadzie, ze znacznymi zaburzeniami elektrolitowymi, ze współistniejącymi chorobami serca, takimi jak zastoinowa niewydolność serca, oraz u pacjentów w podeszłym wieku.
Wydaje się, że z braku spójnych danych dotyczących azytromycyny profil kardiotoksyczności jest bezpieczniejszy w porównaniu z erytromycyną i klarytromycyną.
Jednakże w marcu 2013 r. FDA zgłosiła zdolność azytromycyny do wydłużania odstępu QT i wytwarzania TdP.
Zanim lekarz przepisze pacjentowi lek wydłużający odstęp QT, ważne jest:
Należy ocenić możliwe czynniki ryzyka, które mogą wystąpić (bradykardia, zmiany elektrolitowe, patologie serca, układu hormonalnego itp.), ponieważ ryzyko może przewyższać korzyści, a przepisanie leku jest przeciwwskazane.
Sprawdź, czy będzie stosowany w połączeniu z innymi lekami wydłużającymi odstęp QT lub hamującymi metabolizm, gdyż zdolność do wydłużania odstępu QT zwiększa ryzyko wytworzenia TdP.
Nie przekraczać zalecanej dawki.
Przed podaniem leku należy dokonać pomiaru odstępu QT na elektrokardiogramie z możliwością wydłużenia odstępu QT i uniknąć jego przepisywania u pacjentów z nieznacznie wydłużonym odstępem QT.
Po przepisaniu leku wydłużającego odstęp QT zaleca się:
Ocenić możliwe występowanie czynników ryzyka, które mogą zwiększać ryzyko wystąpienia proarytmii.
Kiedy konieczne jest dodanie leku, należy rozważyć, czy można wydłużyć odstęp QT, czy jest to inhibitor enzymatyczny lub czy którykolwiek z czynników ryzyka rozwoju TdP.
Wniosek
Dla kardiologa nie ma wątpliwości, że pacjent z zespołem długiego QT (LQTS), wrodzonym zespołem LQTS, musi być uważnie obserwowany i ostatecznie leczony.
Specjalista jest również świadomy istnienia nabytego zespołu długiego QT (i związanych z nim zagrożeń), chociaż powszechnie uważa się, że jest on powiązany z lekami, z których większość to blokery kanałów potasowych odpowiedzialnych za repolaryzację serca.
Przeczytaj także:
- Zespół długiego QT: przyczyny, objawy, leczenie