Co to jest choroba Wilsona?

Choroba Wilsona, znana również jako zwyrodnienie wątrobowo-soczewkowe, to choroba genetyczna , która powoduje nadmierne gromadzenie się miedzi w organizmie. Jest to rzadkie zaburzenie, które dotyka jedną na 30 000 osób. Aby dana osoba zachorowała, musi odziedziczyć określoną mutację genetyczną nie od jednego, ale od obojga rodziców. 1

Ta nieprawidłowa akumulacja miedzi wpływa głównie na wątrobę, mózg, nerki i oczy, ale może również wpływać na serce i układ hormonalny .

Objawy choroby Wilsona zwykle ujawniają się dość wcześnie, zwykle w wieku od 5 do 35 lat. Powikłania choroby mogą obejmować niewydolność wątroby, problemy z nerkami, a czasami poważne objawy neuropsychiatryczne. 2

Powoduje

Choroba Wilsona jest dziedziczną chorobą genetyczną o autosomalnym recesywnym schemacie. 2 Oznacza to, że oboje rodzice są nosicielami mutacji genetycznej, chociaż prawdopodobnie żadne z nich nie będzie miało objawów ani historii choroby w rodzinie. U osób będących nosicielami mogą występować objawy nieprawidłowego metabolizmu miedzi, ale zwykle nie są one na tyle silne, aby wymagać interwencji medycznej.

Choroba Wilsona jest jedną z kilku chorób genetycznych, w wyniku których miedź gromadzi się w organizmie, najczęściej w wątrobie. Obejmuje gen zwany ATP7B, którego organizm używa do wydzielania miedzi do żółci . Mutacja tego genu uniemożliwia ten proces i zakłóca wydalanie miedzi z organizmu. 2

Gdy poziom miedzi zacznie przytłaczać wątrobę, organizm będzie próbował ją rozłożyć, wydzielając kwas solny i żelazo w celu utlenienia cząsteczek miedzi. Z biegiem czasu reakcja ta może powodować bliznowacenie wątroby (zwłóknienie), zapalenie wątroby i marskość wątroby. 2

Ponieważ miedź odgrywa kluczową rolę zarówno w tworzeniu kolagenu, jak i wchłanianiu żelaza, wszelkie zaburzenia tego procesu mogą spowodować obrażenia w młodym wieku. Właśnie dlatego choroba Wilsona może powodować zapalenie wątroby w pierwszych trzech latach życia i marskość wątroby (choroba najczęściej występująca u osób starszych) u młodzieży i młodych dorosłych.

Objawy związane z wątrobą

Objawy choroby Wilsona różnią się w zależności od lokalizacji uszkodzenia tkanki. Ponieważ miedź ma tendencję do gromadzenia się najpierw w wątrobie i mózgu, objawy choroby często ujawniają się najgłębiej w tych narządach.

Wczesne objawy dysfunkcji wątroby są często podobne do tych obserwowanych w przypadku zapalenia wątroby. Postępujący rozwój zwłóknienia może prowadzić do stanu zwanego nadciśnieniem wrotnym , w którym ciśnienie krwi w wątrobie zaczyna rosnąć. W miarę narastania uszkodzenia wątroby u danej osoby może wystąpić szereg poważnych i potencjalnie zagrażających życiu zdarzeń, w tym krwawienie wewnętrzne i niewydolność wątroby.

Wśród częstszych objawów związanych z wątrobą obserwowanych w chorobie Wilsona: 2

• Zmęczenie
• Mdłości
• Wymioty
• Utrata apetytu
• Skurcze mięśni
• Zażółcenie skóry i oczu ( żółtaczka )
• Nagromadzony płyn w nogach ( obrzęk )
• Nagromadzenie płynu w jamie brzusznej ( wodobrzusze )
• Żyłki na skórze przypominające pajęczynę (naczyniak pająka)
• Ból lub uczucie pełności w lewym górnym rogu brzucha z powodu powiększonej śledziony
• Wymioty krwią lub smolistymi stolcami z powodu żylaków przełyku

Chociaż marskość wątroby często występuje u osób z ciężką, nieleczoną chorobą Wilsona, rzadko prowadzi ona do raka wątroby (w przeciwieństwie do marskości związanej z wirusowym zapaleniem wątroby lub alkoholizmem).

Objawy neurologiczne

Ostra niewydolność wątroby charakteryzuje się rozwojem postaci niedokrwistości zwanej niedokrwistością hemolitycznąw którym czerwone krwinki dosłownie pękną i obumrą. Ponieważ czerwone krwinki zawierają trzy razy więcej amoniaku niż osocze (płynny składnik krwi), zniszczenie tych komórek może spowodować szybkie gromadzenie się amoniaku i innych toksyn w krwiobiegu.

Kiedy te substancje podrażniają mózg, u danej osoby może rozwinąć się encefalopatia wątrobowa, utrata funkcji mózgu z powodu choroby wątroby. Objawy mogą obejmować: 2

• Migreny
• Bezsenność
• Utrata pamięci
• Bełkotliwa wymowa
• Zmiany w widzeniu
• Problemy z poruszaniem się i utrata równowagi
• Lęk lub depresja
• Zmiany osobowości (w tym impulsywność i zaburzenia oceny)
• Parkinsonizm (sztywność, drżenie, spowolnienie ruchu)
• Psychoza

Ponieważ potencjalne przyczyny tych objawów są ogromne, chorobę Wilsona rzadko diagnozuje się wyłącznie na podstawie cech neuropsychiatrycznych.

Inne objawy

Nieprawidłowa akumulacja miedzi w organizmie może bezpośrednio i pośrednio wpływać również na inne układy narządów.

• Choroba Wilsona występująca w obrębie oczu może powodować charakterystyczny objaw zwany pierścieniami Kaysera-Fleishera. Są to pasma złotobrązowego przebarwienia na obwodzie tęczówki, spowodowane odkładaniem się nadmiaru miedzi. Występuje u około 65% osób z chorobą Wilsona. 
• Występująca w nerkach choroba Wilsona może powodować zmęczenie, osłabienie mięśni, dezorientację, kamienie nerkowe i krew w moczu z powodu nadmiaru kwasów we krwi. Schorzenie to może również powodować nadmierne odkładanie się wapnia w nerkach i paradoksalnie osłabienie kości w wyniku redystrybucji i utraty wapnia.

Chociaż choroba Wilsona jest rzadka, może powodować kardiomiopatię(osłabienie serca), a także niepłodność i powtarzające się poronienia na skutek zaburzeń czynności tarczycy.

Diagnoza

Ze względu na różnorodny zakres potencjalnych objawów choroba Wilsona może być często trudna do zdiagnozowania. Szczególnie jeśli objawy są niejasne, chorobę można łatwo pomylić ze wszystkim, od zatrucia metalami ciężkimi i wirusowym  zapaleniem wątroby typu C  po  toczeń polekowy  i porażenie mózgowe. 2

W przypadku podejrzenia choroby Wilsona badanie będzie obejmować przegląd objawów fizycznych wraz z szeregiem badań diagnostycznych, w tym:

• Testy enzymów wątrobowych
• Badania krwi w celu sprawdzenia wysokiego poziomu miedzi i niskiego poziomu ceruloplazminy (białka transportującego miedź we krwi)
• Badania poziomu glukozy we krwi w celu sprawdzenia niskiego poziomu cukru we krwi
• Całodobowa zbiórka moczu w celu sprawdzenia kwasowości i poziomu wapnia
• Biopsja wątroby w celu pomiaru nasilenia akumulacji miedzi
• Badania genetyczne w celu potwierdzenia obecności mutacji ATB7B

Leczenie

Wczesna diagnoza choroby Wilsona na ogół zapewnia lepsze wyniki. Leczenie osób, u których zdiagnozowano tę chorobę, przebiega zazwyczaj w trzech etapach: 2

1. Leczenie zwykle rozpoczyna się od zastosowania leków chelatujących miedź w celu usunięcia nadmiaru miedzi z organizmu. Penicylamina jest zwykle lekiem pierwszego rzutu. Działa poprzez wiązanie się z miedzią, dzięki czemu metal jest łatwiej wydalany z moczem. Działania niepożądane są czasami znaczące i mogą obejmować osłabienie mięśni, wysypkę i ból stawów. Wśród osób doświadczających objawów u 50% nastąpi paradoksalne pogorszenie objawów. W takim przypadku można przepisać leki drugiego rzutu.
2. Po normalizacji poziomu miedzi można przepisać cynk jako formę terapii podtrzymującej. Cynk przyjmowany doustnie zapobiega wchłanianiu miedzi przez organizm. Najczęstszym działaniem niepożądanym jest ból brzucha.
3. Zmiany w diecie zapewniają uniknięcie spożywania niepotrzebnej miedzi. Należą do nich takie produkty bogate w miedź, jak skorupiaki, wątroba, orzechy, grzyby, suszone owoce, masło orzechowe i gorzka czekolada. Suplementy zawierające miedź, takie jak multiwitaminy i te stosowane w leczeniu osteoporozy, również mogą wymagać zastąpienia.

Osoby z poważną chorobą wątroby, które nie reagują na leczenie, mogą wymagać przeszczepienia wątroby .